چربی خون

چربی خون و راه های کاهش آن ( انواع چربی خون ، HDL ، LDL ، کلسترول ، تریگلیسرید ، داروهای گیاهی و… )

افزایش چربی خون همراه با بیماریهایی مانند کم کاری تیرویید، بعضی از بیماریهای کبدی و کلیوی ، بیماریهای قند( دیابت) ، نارسایی مزمن کلیه، چاقی، بعضی از عفونتها ، اعتیاد به الکل ، ایدز و … دیده می شود.

همچنین افزایش چربی خون ممکن است علامت بیماری دیگری نبوده و بیمار به صورت اولیه دچار آن شود. برای تشخیص بالا بودن چربی خون، اندازه گیری دو نوع چربی خونی یعنی کلسترول و تری گلیسیرید انجام می شود. در این میان معمولا افزایش کلسترول به عنوان عامل بیماری زای جدیدتری مطرح می شود.

کلسترول انواع مختلفی دارد. افزایش کلسترول با تراکم پایین ( LDL ) منجر به عوارض عروقی به صورت تصلب شرایین ( اترواسکروز) در عروق مختلف می شود که می تواند باعث سکته های قلبی و مغزی شود. از طرف دیگر افزایش کلسترول با تراکم بالا ( HDL ) بر خلاف افزایش LDL عمل کرده و منجر به جلوگیری از عوارض ذکر شده می گردد.

با توجه به وجود انواع مختلف هیپرلیپیدمی، بیماران حتما باید به توصیه های دارویی و تغذیه ای پزشک معالج خود توجه دقیق داشته باشند، چون هر کدام از این انواع، درمان دارویی و رژیم غذایی خاص خود را نیاز دارد.

انواع اصلی چربی های موجود درخون :

چربی های اصلی موجود در پلاسما عبارت است از کلسترول و تری گلیسرید که به صورت متصل به پروتئین در پلاسما ( تحت عنوان لیپوپروتئین ها ) در گردش می باشند.

لیپوپروتئین های اصلی عبارت است از :

 شیلومیکرون ، VLDL, LDL. HDL . بیشترین نوع چربی که در خون جابجا می شود تری گلیسرید می باشد که در شبانه روز در حدود ۷۰ تا ۱۵۰ گرم از آن وارد پلاسما شده و خارج می شود. در صورتی که این میزان برای کلسترول ۱ تا ۲ گرم می باشد. شیلومیکرون بزرگترین لیپوپروتئین می باشد که تری گلیسرید را از روده از طریق مجرای توراسیک به درون سیستم وریدی حمل می کند. در مویرگهای بافت چربی و بافت عضلانی در حدود ۹۰ درصد این تری گلیسرید موجود در شیلومیکرون برداشته می شود.

از هیدرولیز شیلومیکرون اسید چرب و گلیسرول حاصل می شود که بدورن سلولهای چربی و عضلاتت وارد شده و به مصرف انرژِی رسیده و یا ذخیره می شود . مابقی توسط کبد برداشته می شود. VLDL تری گلیسرید تولید شده در داخل بدن را حمل می کند از کبد به مناطق محیطی مانند عضلات .

 VLDL بعد از مدتی به IDL تبدیل می شود و بعد از ۲ تا ۶ ساعت به LDL تبدیل می شود که نیمه عمر آن در خون در حدود ۲ تا ۳ روز خواهد بود. بنابراین عمده ترین منبع LDL ، . VLDL می باشد . در حدود ۷۰ درصد LDL توسط کبد برداشته می شود. قسمت مقدار کمی از آن که البته بسیار مهم هم می باشد توسط ماکروفاز ها برداشته می شود که به دیواره شریانها مهاجرت می کنند و سبب تشکیل پلاکهای اترواسکلروز ی می شوند.
افزایش کلسترول خون می تواند بدلیل افزایش تولید و یا نقص در پاکسازی VLDL و یا افزایش تبدیل VLDL به LDL باشد. افزایش تولید VLDL توسط کبد میتواند ناشی چاقی ، دیابت ، مصرف الکل ، سندروم نفروتیک و یا ناشی از عوامل ژنتیکی باشد . هر وضعیتی که سبب افزایش میزان LDL و کلسترول خون می شود اغلب سبب افزایش سطح تری گلیسرید خون هم می شود. نقص در برداشت LDL می تواند ژنتیکی باشد. گاهی مسائل تغذیه ای هم در این افزایش چربی نقش دارند.
افزایش ۲۵ تا ۴۰ میلی گرم کلسترول از حد نرمال آن می تواند ریسک ابتلا به بیماریهای عروقی قلب را بالا ببرد.
چربی بالای خون به چند گروه می تواند تقسیم بندی شود .

نوع اول:

 در نوع اول آن برداشت تری گلیسرید موجود در شیلومیکرون و VLDL دچار نقص می باشد. در افراد جوان می تواند خود را تشان دهد . در این حالت احتمال پانکراتیت و درد شکمی وجود دارد . وجود گزانتوما در این افراد شایع است. نیز بزرگ شدن کبد و طحال می تواند وجود داشته باشد. مصرف غذای چرب سبب افزایش بروز علایم خواهد شد .
هدف از درمان در این افراد کاهش میزان شیلومیکرون در خون می باشد . همه نوع چربی باید در رژیم غذایی محدود شود.

نوع دوم:
در نوع دوم میزان LDL خون بدلایل مختلفی افزایش می یابد. در این افراد LDL و کلسترول خون بالا می باشد . در این افراد باید با استفاده از رژِیم غذایی و مصرف دارو میزان کلسترول را تحت کنترل درآورد .

نوع سوم:
در نوع سوم میزان VLDL و کلسترول خون بالا است . ( بنابراین میزان تری گلیسرید خون بالا می باشد ) . در این افراد هم باید با استفاده از رژیم غذایی و دارو چربی خون در حد نرمال حفظ شود.

نوع چهارم:
در نوع چهارم میزان تری گلیسرید بالاست . میزان کلسترول نرمال و یا کمی بالاست. این نوع چربی خون معمولا می تواند با اختلال در متبولیسم قند ( مقاومت به انسولین ) و چاقی همراه باشد. رژیم محدودیت مصرف چربی و افزایش مصرف کربوهیدراتها می تواند سبب افزایش سطح چربی باشد. کاهش وزن ، عدم مصرف الکل ونیز رعایت در صرف کربوهیدراتها لازم است.

نوع پنجم:
در نوع پنجم میزان تری گلیسرید بالا ست و علاوه بر آن میزان شیلومیکرون هم بالاست. علایم با مصرف الکل و چربی تشدید می شود . افزایش اسید اوریک ، عدم تحمل گلوکز و چاقی می تواند وجود داشته باشد. خطر اصلی در این افراد پانکراتیت می باشد. رعایت رژیم غذایی ، کاهش وزن و دارو برای کنترل چربی لازم است .
گاهی هم افزایش چربی خون ثانویه به وجود بیماریهای دیگر می باشد. مانند مصرف الکل ، دیابت کنترل نشده ، مشکلات کبدی و مصرف داروها ( مانند استروژنها ، قرص های پیشگیری از بارداری ، رتینوئیدها ، تیازیدها و کورتون)